Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea

Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea
Animus in consulendo liber
Datuak
Izen ofiziala	North Atlantic Treaty Organization eta Organisation du traité de l'Atlantique nord
Izen laburra	NATO, OTAN, NAVO, НАТО, NAVO, OTAN, OTAN, OTAN, اَلْنَاتُو, 나토, 北约, 北約, НАТА, נאט"ו, נאַט"אָ, NBNL, نیٹو, NATO, NATO, КАСО, NATO eta NATO
Mota	Aliantza militarra, gobernu arteko erakundea, nazioarteko erakundea eta multinational military coalition (en)
Herrialdea	Belgika
Jarduera
Kidetza	European Air Transport Command (en)
Kide kopurua	32
Eskumendekoak	NATO Response Force (en) , NATO-Ukraine Council (en) eta Q123168752
Agintea
Idazkari orokorra	Jens Stoltenberg
Egoitza nagusi (2017–)	«NATO Headquarters» Boulevard Léopold III - Leopold III-laan Brusela 50°52′47″N 4°25′33″E / 50.8798°N 4.4258°E / 50.8798; 4.4258
Osatuta	Assistant Secretary General for Intelligence and Security (en) NATO Communications and Information Agency (en) NATO Consultation, Command and Control Board (en) NATO Response Force (en) NATO Support and Procurement Agency (en) NATO-Ukraine Council (en) Q123168752 Ameriketako Estatu Batuak 1949ko abuztuaren 24a - Belgika 1949ko abuztuaren 24a - Danimarka 1949ko abuztuaren 24a - Erresuma Batua 1949ko abuztuaren 24a - Frantzia 1949ko abuztuaren 24a - Islandia 1949ko abuztuaren 24a - Italia 1949ko abuztuaren 24a - Kanada 1949ko abuztuaren 24a - Norvegia 1949ko abuztuaren 24a - Portugal 1949ko abuztuaren 24a - Grezia 1952ko otsailaren 18a - Turkia 1952ko otsailaren 18a - Mendebaldeko Alemania 1955eko maiatzaren 6a -  1990eko urriaren 3a Espainia 1982ko maiatzaren 30a - Alemania 1990eko urriaren 3a - Hungaria 1999ko martxoaren 12a - Polonia 1999ko martxoaren 12a - Txekia 1999ko martxoaren 12a - Bulgaria 2004ko martxoaren 29a - Errumania 2004ko martxoaren 29a - Eslovenia 2004ko martxoaren 29a - Estonia 2004ko martxoaren 29a - Herbehereak 2004ko martxoaren 29a - Letonia 2004ko martxoaren 29a - Lituania 2004ko martxoaren 29a - Luxenburgo 2004ko martxoaren 29a - Albania 2009ko apirilaren 1a - Kroazia 2009ko apirilaren 1a - Montenegro 2017ko ekainaren 5a - Ipar Mazedonia 2020ko martxoaren 27a - Finlandia 2023ko apirilaren 4a - Suedia 2024ko martxoaren 7a -
Zeren jabe	Static War Headquarters Castlegate (en) , Central Europe Pipeline System (en) , DTCN L4 (en) , Link 1 (en) , West Star (en) , NATO Headquarters (en) , NORTHAG War Headquarters Cannerberg (en) eta Proto (en)
Historia
Sorrera	1949ko apirilaren 4a
Sortzailea	Paul-Henri Spaak Lester Bowles Pearson Gustav Rasmussen (en) Robert Schuman Bjarni Benediktsson (en) Carlo Sforza Joseph Bech Dirk Stikker Halvard Lange (en) José Caeiro da Mata (en) Ernest Bevin Dean Acheson
webgune ofiziala

Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea —ingelesezko NATO siglez ere ezaguna— 1949ko apirilaren 4an Mendebaldeko Europako zenbait estatuk sortu zuten Gobernu arteko aliantza militarra da. Gaur egun, 31 estatu kide dira: 29 Europakoak eta bi Ipar Amerikakoak. Arlo politiko, militar eta ekonomikoan, elkarri laguntzeko helburua du.

Bigarren Mundu Gerraren ondoren sortua, erakundeak Ipar Atlantikoko Ituna inplementatu zuen, 1949ko apirilaren 4an Washingtonen sinatua^[1][2]. NATO segurtasun sistema kolektiboa da: bere estatu kide independenteek elkar defendatzea adosten dute, hirugarrenen erasoen aurrean. Gerra Hotzaren garaian, NATOk Sobietar Batasunaren mehatxuaren kontrola eraman zuen. Sobietar Batasuna eta Varsoviako Ituna desegin ondoren, Aliantzak indarrean jarraitu zuen, eta operazio militarretan parte hartu du Balkanetan, Ekialde Hurbilean, Hegoaldeko Asian eta Afrikan. Erakundearen leloa animus in consulendo liber da [5] (euskaraz: Erabakitzeko espiritu askea)^[3].

NATOren egoitza nagusia Bruselan (Belgika) dago, eta NATOren egoitza militarra, berriz, Monsetik (Belgika) gertu. Aliantzak, Ekialdeko Europan, NATOk dituen Erantzun Indarren hedapena izan ditu helburu, eta, NATOko kide guztien militarizazio bateratuen artean, 3,5 milioi inguru soldadu eta pertsonal dago^[4]. 2020an, haien gastu militar konbinatua, guztizko nominal globalaren % 57 baino handiagoa zen^[5]. Gainera, kideek, 2024rako, beren Barne Produktu Gordinaren (BPG) % 2 defentsa-gastura eramatea edo horri eustea adostu dute^[6][7].

NATO hamabi kide sortzailerekin eratu zen, eta bederatzi aldiz gehitu ditu kide berriak; berriena, Finlandia, 2023ko apirilaren 4an Aliantzan sartu zena, zehazki, NATO eratu eta 74 urtera^[8]. 2022ko ekainean kide izateko eskaera onartu ondoren, Suedia 32. kide bihurtuko dela aurreikusten da, zeina Ipar Atlantikoko Tratatuari atxikitzeko protokoloa indarrean dagoen kideek berresteko prozesuan baitago^[8]. Gainera, gaur egun, NATOk Bosnia-Herzegovina, Georgia eta Ukraina onartuak ditu hautagai gisa^[1]. Hedapenak tirabirak eragin ditu kide ez den Errusiarekin (NATOren Bakerako Lankidetza programan parte hartzen duten beste hogei herrialdeetako batekin). Beste hemeretzi herrialdek elkarrizketa programa instituzionalizatuetan parte hartzen dute NATOrekin.

1. ↑ ^{a b} (Ingelesez) «What is NATO?» What is NATO? (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
2. ↑ (Ingelesez) Press, Lorne Cook, The Associated. (2017-05-25). «NATO, the world's biggest military alliance, explained» Military Times (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
3. ↑ "Animus in consulendo liber". NATO. Archived from the original on 9 January 2017. Retrieved 23 March 2015
4. ↑ (Ingelesez) «Where are Nato troops stationed and how many are deployed across Europe?» The Independent 2022-03-09 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
5. ↑ «"The SIPRI Military Expenditure Database"» web.archive.org 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
6. ↑ (Ingelesez) NATO. «The Wales Declaration on the Transatlantic Bond» NATO (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
7. ↑ (Ingelesez) Erlanger, Steven. (2014-03-26). «Europe Begins to Rethink Cuts to Military Spending» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
8. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Reuters. (2023-04-05). «Why are Turkey and Hungary against Sweden joining NATO?» Reuters (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).